ابطال وقف نامه | موارد ابطال

ابطال وقف نامه | موارد ابطال

25 آذر1402
ابطال وقف نامه | موارد ابطال

یکی از پیچیده ترین نوع دعاوی وقف است که در مراجع قضایی قابل رسیدگی است. رسیدگی به دادخواست ابطال وقف نامه به این علت که از دعاوی مربوط به اموال غیر منقول موقوفه می باشد، رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع مال غیر منقول است. اگر مال موقوفه از نوع منقول بوده باشد، دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده مرجع صالح رسیدگی قضایی به این دعوا است.


در این مقاله به موضوعات ذیل رسیدگی می شود:
  • وقف، انواع وقف
  • خصوصیات وقف
  • شرایط صحت وقف، مالکیت در وقف، قبض در وقف، موجود بودن موقوف علیه، مشروعیت
  • جبران خسارت در وقف
  • مرجع صالح رسیدگی به دعاوی وقف
  • مجازات نقدی و حبس برای متصرفان عدوانی
  • تولیت اموال موقوفه
  • قوانین وقف در دعاوی اوقاف
  • دعاوی اوقاف و شهرداری
  • ابطال وقف نامه
  • شرط قبض واقباض موقوفه
  • دعوی ابطال وقف نامه
  • شرایط ابطال‌ وقف نامه
  • مدارک لازم برای طرح دعوای ابطال وقف نامه
  • مرجع صالح رسیدگی به دادخواست ابطال وقف نامه
  • رسیدگی به دعوای ابطال وقف
  • نظریه مشورتی قوه قضائیه شماره 1223/7
  • نظریه مشورتی قوه قضائیه شماره 5864/7
  • وکیل متخصص اوقاف گروه حقوقی آساک

Cancellation of endowment letter


وقف

وقف به معنی حبس کردن و منحصر کردن چیزی به کسی است. بر طبق قانون، وقف به معنی حبس عین مال و منافع آن برای جلوگیری از هرنوع دخل و تصرف در آن و انتفاع همیشگی موقوف علیهم است.هدف وقف، واگذاری مال در راه خدا برای مصرف در امور خیریه است.

انواع وقف

اموالی که با حفط اصل آن‌ها، امکان بهره‌برداری از منافع‌شان برای زمان طولانی وجود دارد قابل وقف هستند. وقف بر دونوع است:

وقف عام:

وقف عام با هدف استفاده در امورعام‌المنفعه انجام می‌شود. برای مثال ممکن است مالک یک ملک، ملک خود را برای امور خیریه و عام‌المنفعه مانند تاسیس مدرسه یا مسجد وقف کند.

وقف خاص:

زمانی‌که مالک مال خود را برای فرد یا افراد معینی وقف کند، وقف خاص انجام می‌شود. برای مثال مالک، ملکی را برای بهره‌برداری از منافع آن وقف فرزندان خود کند.


Cancellation of endowment letter

خصوصیات وقف

مال موقوفه باید از نقل و انتقال مصون بماند.: مال موقوفه باید از نقل و انتقال و تلف مصون بماند و از شمار دارایی مالک خارج شود، یعنی حبس شود. نتیجه منطقی لزوم حبس عین این است که تنها اعیان اموال را می توان وقف کرد و منفعت، دین و حق نمی تواند موضوع وقف قرارگیرد. از میان اعیان نیز مالی قابل وقف کردن است که با انتفاع از بین نرود و حبس آن ممکن باشد.

برطبق ماده ۵٨ ‏قانون مدنی فقط وقف مالی جایز است که با بقاء عین بتوان از آن منتفع شد، اعم از اینکه منقول باشد یا غیر منقول، مشاع باشد یا مفروز.

وقف حبس مال بطور دائمی است:

این حبس باید دائمی باشد تا گذشت زمان نتواند آنچه را واقف ساخته است در هم بریزد. قطع رابطه بین واقف و عین موقوفه مستلزم این است که وقف نهادی دائم باشد. اگر شخصی مال خود را برای مدتی مثلاً ١٠‏سال وقف بر مصرف یا شخص معین کند، این عمل حقوقی را نباید وقف نامید.

شرایط صحت وقف


مالکیت در وقف

واقف باید مالک عین موقوفه باشد. برطبق ماده ۵٧ ‏قانون مدنی، واقف باید مالک مالی باشد که وقف می کند و به علاوه دارای اهلیتی باشد که در معاملات معتبر است. مالی را که منافع آن موقتاً متعلق به دیگری است می توان وقف نمود و همچنین ملکی که در آن حق ارتفاق موجود است جایز است. بدون اینکه به حق مزبور خللی وارد آید. اگر حقی که برای دیگری در مال وقف وجود دارد مانع از تصرف مالک در آن باشد، وقف نافذ نیست مانند زمانی که مالی در رهن دیگری است.

قبض در وقف

وقف عقدی است عینی، یعنی قبض شرط صحت آن است. اگر واقف، عین موقوفه را به تصرف وقف ندهد، وقف محقق نمی شود و هر وقت به قبض داد وقف تحقق پیدا می کند. در قبض، فوریت شرط نیست بلکه مادامی که واقف رجوع از وقف نکرده است هر وقت قبض بدهد وقف تمام می شود.‏ در صورتیکه موقوف علیهم محصور باشند خود آنها قبض می کنند و قبض طبقه اول کافی است.

اگر موقوف علیهم غیر محصور یا وقف بر مصالح عامه باشد متولی وقف ودر غیر اینصورت حاکم قبض می کند. ولی و وصی محجورین از جانب آنها موقوفه را قبض می کنند و اگر وقف تولیت را برای خود قرار داده باشد قبض او کفایت می کند. مالی که قبض و اقباض آن، ممکن نیست وقف آن باطل است، لیکن اگر واقف تنها قادر به اخذ و اقباض آن نباشد و موقوف علیه قادر به اخذ آن باشد صحیح است.


جهت عضویت در کانال تلگرام آساک کلیک کنید



موجود بودن موقوف علیه

‏موقوف علیه بایدموجود باشد. وقف بر معدوم صحیح نیست مگر به تبع موجود. اگر وقف بر موجود و معدوم باهم واقع شود نسبت به سهم موجود صحیح و نسبت به سهم معدوم باطل است. وقف بر مجهول صحیح نیست. در ضمن موقوف علیهم باید اهلیت تملک را نیز داشته باشند.

باطلی وقف در مقاصد نامشروع

وقفی که براساس اهداف نامشروع ایجاد شود، باطل است. اگر وقف به منظور آسیب رساندن به طلبکاران باشد، اجرای آن غیرمجاز است و بستگی به تایید طلبکاران دارد. صحت یک وقف که به دلیل آسیب‌رسانی به طلبکاران انجام شده باشد، بستگی به تصویب آن توسط طلبکاران دارد.

جبران خسارت در وقف

بنا به تبصره ۲ ماده ۷ قانون اوقاف، تمام اشخاص مرتبط با موقوفات و اماکن مذهبی مانند مدیران، ناظران، و سایرین مسئولیت حفظ مالیات و خاستگاه‌ها را دارند. در صورتی که تخلف و تضییع رخ دهد، باید خسارات را جبران کنند و اگر تخلفات آنان تحت عناوین جرمی قرار بگیرد، مجازات قانونی را تحمل کنند. بر اساس تبصره یک ماده ۷ قانون وقف، اگر طبق قوانین مدنی یک امین مورد نیاز باشد، دادگاه‌ها مجازند سازمان اوقاف را به عنوان امین تعیین کنند.


ابطال وقف نامه


تولیت اموال موقوفه

واقف می‌تواند تولیت یعنی اداره کردن امور موقوفه را مادام ‌الحیات یا در مدت معینی برای خود قرار دهد و نیز می‌تواند متولی دیگری معین کند که به طور مستقل یا مجتمع با خود واقف اداره کند. تولیت اموال موقوفه ممکن است به یک یا چند نفر دیگر غیر از خود واقف واگذار شود که هریک به‌ طور مستقیم و منظم اداره کنند. واقف می‌تواند شرط کند که خود وی یا متولی که معین شده نصب متولی کند یا در این موضوع هر ترتیبی را مقتضی بداند قرار دهد. واقف می‌تواند برای مال وقفی خود به صورت جمعی یا انفرادی، متولی تعیین کند.

در بعضی موارد ممکن است واقف انتخاب متولی را به کس دیگری واگذار کند. اگر متولی خلاف وقف‌نامه عمل کند یا با عمل خود در حال تخریب یا آسیب به موقوفه باشد و رسم امانت‌داری را به‌جا نیاورد و یا صرفا در اداره امور موقوفه ناتوان باشد، دادگاه او را به رعایت منافع و مصالح موقوفه و عمل به وظایفش ملزم می‌کند. برطبق ماده ۳ قانون اوقاف هر موقوفه دارای شخصیت حقوقی موقوفه است و متولی یا اداره اوقاف نماینده آن محسوب می شود.

قوانین وقف در دعاوی اوقاف
  • قـانون راجع به دعـاوی بین اشخـاص و اداره اوقـاف
  • قـانون اوقـاف 1328
  • قـانون اجـازه فـروش امـلاک زراعتـی و قنوات موقـوفـه
  • قانون الغای قانون اجازه فروش املاک زراعتی و قنوات موقوفه
  • آییـن‌نـامه شـورای عالـی اوقـاف
  • قـانون اجازه تبدیـل به احـسن و واگـذاری دهـات و مـزارع موقوفـه عام به زارعین صاحب نسق
  • آیین‌نامه قانون اجازه تبدیل به احسن واگذاری دهات و مزارع موقوفه عام به زارعین صاحب نسق
  • قـانون اوقـاف 1345
  • لایحه قانونی تجدید قرارداد و اجاره املاک و اموال موقوفه و تجدید انتخاب متولیان و امناء و نظار اماکن متبرکه مذهبی و مساجد
  • لایحه قانونی راجع به تشکیل شورای مرکزی اوقاف
  • قـانون تشـکیلات و اخـتیارات سـازمان اوقـاف و امـور خیریـه
  • آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریـه
  • دستورالعمل مربوط به تعاریف و اصطلاحات مندرج در آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه
  • قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه
  • قانون الحاق دو تبصره به ماده واحده قانون ابطال اسناد فروش رقبات آب و اراضی موقوفه
  • آیین‌نامه قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه
  • قانون ابطال اسناد و فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه
  • آیین‌نامه اجرایی قانون ابطال اسناد و فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه
  • آیین‌نامه نحوه انتخاب و برکناری شرایط و حدود اختیارات و وظایف امین یا هیأت امنای اماکن مذهبی و موقوفات
  • آیین‌نامه کیفیت تحقیق در شعب تحقیق سازمان اوقاف و امور خیریه
  • آیین نامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی
  • طرح توجیه ادارات اوقاف و امور خیریه در رابطه با متولیان موقوفات
ابطال وقف نامه

دعاوی اوقاف و شهرداری
  • الزام به تنظیم سند رسمی مورد اجاره وقفی
  • معامله اعیانی املاک دارای عرصه وقفی
  • اثبات وقفیت املاک و اراضی ثبت شده
  • اثبات تولیت
  • اعتراض به رای کمیسون ماده دو
  • اعتراض به آرا صادره از شعب تحقیق سازمان اوقاف​
  • دادخواست الزام به صدور پروانه ساختمانی
  • دادخواست ابطال ماده صد
  • دادخواست ابطال رای کمیسیون ماده ۷۷
  • ابطال سند اجاره
  • ابطال سند اعیان


ابطال وقف نامه

عدم رعایت شرایط اساسی صحت معاملات در ماده ۱۹۰ قانون مدنی موجب بطلان عقد شده است و یا اینکه عدم رعایت شرایط خاص تشکیل عقد وقف موجب بطلان این عمل حقوقی می شود. برطبق قانون در رابطه با انجام هر معامله و عقدی شرایطی پیش بینی شده است که بدون وجود آنها عقد و اعمال حقوقی باطل است.

  • معامله کنندگان باید در خصوص آن معامله قصد و رضایت داشته باشند.
  • دارای اهلیت قانونی برای انجام معامله باشند.
  • موضوع معین باید درمورد معامله قرار گیرد.
  • مشروعیت جهت معامله

شرط قبض واقباض موقوفه

مهمترین شرط در به عقد وقف، شرط قبض و اقباض عین موقوفه است. شرط قبض و اقباض عین موقوفه عبارت است از اینکه عین موقوفه باید به موقوف علیهم در وقف خاص و سازمان اوقاف در وقت عام ارائه شود. قبض و اقباض باید به اذن واقف انجام شود. اگر موقوف علیهم ایا اداره اوقاف بدون اذن واقف اقدام به قبضه عین موقوفه نمایند، در این مورد نیز عقد وقت تشکیل نشده و اعلام بطلان آن در دادگاه ممکن است.

ابطال وقف نامه

دعوی ابطال وقف نامه

دعوی ابطال وقف نامه، در صورت تایید دادگاه، کلیه آثار وقف زایل میشود و به همین علت می‌تواند از جانب اشخاصی که در این امر ذی نفع بوده است و یا ورثه که مدعی مالکیت و یا حقی در ملک موقوفه برای خویش می باشد که وقفیت ملک مانع استیفای آن می‌شود، می‌توانند تقاضای ابطال وقف نامه را به برطبق ادله و مستندات قانونی که ارائه می دهند، درخواست کنند. دعوای ابطال وقف نامه یک دعوای غیر مالی است و برطبق قانون قابل تجدیدنظر و فرجام خواهی است.

شرایط ابطال‌ وقف نامه

از بین رفتن مالی که موضوع وقف:
  • اگر مالی که موضوع وقف است خراب شود یا خوف آن باشد که منجر به خرابی می شود به صورتی که انتفاع از آن امکان پذیر نباشد می توان مال مورد وقف را فروخت مشروط به آن که عمران آن متعذر باشد و یا کسی برای عمران آن حاضر نشود.
از بین رفتن مال موضوع وقف:
  • اگر میان موقوف علیهم اختلافی حاصل شود به نحوی که بیم قتل نفس رود و یا منجر به خرابی مالی که موضوع وقف است، شود، می توان مال موقوفه را فروخت.
وقف حبسی دائمی است.
  • درج شرط خیار با مقتضای ذات وقف که تسبیل منفعت و فک مالکیت می باشد تعارض داشته و مبطل عقد می باشد.
  • اگر واقف بخشی از منافع مال موقوفه را صرف خویش نماید، عقد نسبت به همان بخش باطل می باشد.
  • اگر واقف منافع موقوفه را اختصاص به پرداخت نفقه افراد واجب النفقه خود قرار دهد، وقف باطل می باشد.
  • وقف کردن بر مقاصد غیرمشروع نیز باعث بلان وقف است.
  • وقف کردن بر معدوم باطل است مگراین که به تبع موجود باشد.
  • وقف کردن مال از سوی اشخاص ورشکسته غیر نافذ است به این معنا که اگر طلبکاران وقف را تنفیذ کنند این وقف صحیح است اما اگر رد نمایند وقف باطل است.
  • وقف کردن مال از سوی اشخاص سفیه یا صغیر ممیز اصولا باطل می باشد و مگر در موارد خاص، که قابل تنفیذ از سوی ولی یا قیم اوست.
  • اگر مال موقوفه از اموال مصرف شدنی باشد، که قابل وقف کردن نیست وقف این گونه اموال باطل است.
  • مجهول ماندن مصرف در وقف خاص نیز از موارد ابطال وقف است.

وقف از جمله عقود عینی است.
  • علاوه بر ایجاب و قبول به قبض نیز نیاز است. تا زمانیکه به قبض نرسیده در واقع عقدی منعقد نشده است. اگر ایجاب و قبول واقع شود، اما به تصرف موقوف علیهم داده نشود، اثری بر این وقف مترتب نیست.
  • به قبض دادن عین موقوفه به موقوف علیهم باید به اذن و رضایت واقف صورت بگیرد. اگر این قبض به اذن واقف صورت نگرفته باشد در واقع عقد وقف تشکیل نشده و می توان تقاضای ابطال آن را از دادگاه کرد.


مدارک لازم برای طرح دعوای ابطال وقف نامه

  • کپی مصدق وقف ­نامه
  • به همراه داشتن اصل کارت ملی برای احراز هویت و کارت عابر بانک برای پرداخت هزینه دادرسی الزامی می باشد.
  • شهادت شهود و اظهارات مطلعین
  • انجام تحقیقات محلی
  • اتیان سوگند
  • درخواست استعلامات لازم
  • شماره پرونده های استنادی
  • درخواست جلب نظر کارشناسی رسمی دادگستری
  • معاینه محل مورد نظر
  • سایر دلایل و مستندات مربوطه

ابطال وقف نامه


مرجع صالح رسیدگی به دادخواست ابطال وقف نامه

رسیدگی به دادخواست ابطال وقف نامه به این علت که از دعاوی مربوط به اموال غیر منقول موقوفه می باشد، رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع مال غیر منقول است. اگر مال موقوفه از نوع منقول بوده باشد دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده مرجع صالح رسیدگی قضایی به این دعوا است.

رسیدگی به دعوای ابطال وقف

دعوای ابطال وقف را می‌توان علیه متولی وقف یا سازمان اوقاف و امور خیریه مطرح کرد. شخصی که مدعی باطل بودن وقف است، باید دادخواست بطلان وقف‌ یا وقف‌نامه‌ خود را به دادگاه محل وقوع مال مطرح کند. مدعی باید مدارک و اسناد لازم را ارائه دهد. دادگاه با تعیین وقت رسیدگی، یک نسخه از دادخواست را برای متولی وقف یا سازمان اوقاف و امور خیریه ارسال می‌کند تا به آن پاسخ دهد یا برای جلسه دادگاه خود را آماده کند. در جلسه‌ای که برگزار می‌شود، دادگاه اظهارات متولی وقف یا سازمان اوقاف و امور خیریه و شهود را می‌شنود. در نتیجه، قاضی رای صادر می‌کند.

مرجع صالح رسیدگی به دعاوی وقف

دعاوی وقفی مانند بسیاری از دعاوی، به عنوان امور مدنی، در مراجع قضایی حقوقی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند با مراجعه به دادسرا و حتی محاکمی که به طور اختصاصی به امور وقفی شعبه ‌ای اختصاص داده‌اند، مراجعه کرده و طرح دعوا کنند.

مجازات نقدی و حبس برای متصرفان عدوانی

برطبق موجب قانون مجازات اسلامی تصرف زمین‌ها و املاک وقفی، تصرف عدوانی محسوب می‌شود. در صورتی که شخص زمین‌های موقوفه را مورد خرید و فروش قرار دهد، این موضوع فروش مال غیر محسوب شده و مشمول عنوان کلاهبرداری می‌شود. دادگاه متصرفان را به جبران خسارت، خلع ید، حبس و جزای نقدی محکوم می‌کند.

ابطال وقفنامه

نظریه مشورتی قوه قضائیه شماره 1223/7


تاریخ نظریه: 1/3/1387

اخذ پذیره‌ توسط اداره اوقاف طبق مصوبه هیأت وزیران و در مواردی صورت می‌گیرد که آن اداره محلی را با حق ایجاد اعیانی به کسی اجازه داده باشد.

آیا اخذ پذیره توسط اداره اوقاف و امور خیریه از وزارت راه به لحاظ احداث اتوبان در ملک موقوفه مجوز قانونی دارد یا خیر؟

نظریه مشورتی:

موارد پرداخت پذیره در ماده 1 از آیین‌نامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی مصوب 10/2/1365 هیأت وزیران مشخص شده است و خارج از موارد مذکور دریافت پذیره از جانب اداره اوقاف مجوز قانونی ندارد و اخذ پذیره در موردی است که زمین موقوفه با حق و اختیار ایجاد اعیان به اجاره داده شود و در مورد بحث چون نه اجاره‌ای در کار است و نه برای ایجاد و احداث اعیان به اجاره داده شده لذا اخذ پذیره موضوعاً منتفی است.

ابطال وقف نامه

نظریه مشورتی قوه قضائیه شماره 5864/7


تاریخ نظریه: 21/8/1384

وصول پذیره ناظر به موقوفاتی است که ابتداً و به کیفیت مذکور در آیین‌نامه به اجرا واگذار میشود.

در مواردی که زمین بلامعارض وقفی ابتداً با حق تملک اعیانی جهت احداث واحد مسکونی به اجاره واگذار شده باشد، آیا دریافت مبلغی به عنوان پذیره علاوه بر اجاره بهای تعیین شده وجاهت قانونی دارد؟

نظریه مشورتی:

برطبق ماده یک آیین‌نامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی اصلاح 4/8/1382 موضوع ماده 13 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب 10/2/1365، در مواردی که زمین بلامعارض وقفی ابتداً با حق تملک اعیانی جهت احداث واحد مسکونی و... به اجاره واگذار می‌شود مبلغی متناسب با قیمت عادله روز طبق نظر کارشناس رسمی یا دو نفر خبره درزمان اجاره به عنوان پذیره علاوه بر اجاره بهای تعیین شده دریافت می‌شود و لذا وصول پذیره ناظر به رقباتی است که ابتداً و به کیفیت مذکور در آیین‌نامه به اجاره واگذار می‌گردد و بنابراین به زمان قبل از تصویب قانون تسری پیدا نمی‌کند.

ابطال وقف نامه

وکیل متخصص اوقاف گروه حقوقی آساک

استفاده از مشاوره حقوقی وکیل متخصص و باتجربه در تمام مراحل رسیدگی پرونده های حقوقی و کیفری از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا با انتخاب وکیل و مشاوره حقوقی قبل ازهر اقدام قانونی در وقت و هزینه های دادرسی صرفه جویی میشود و حق و حقوق موکل ضایع نمی شود.

گروه وکلای حقوقی آساک مجموعه ای متخصص از وکلای دادگستری، کارشناسان ارشد حقوق و حقوقدانان می باشد که با ارائه مشاوره های تخصصی، قبول وکالت و مشاوره در دعاوی حقوقی را بر عهده می گیرند.

سئوالات و مشکلات حقوقی خود را در مورد اوقاف و اراضی و املاک اوقافی با وکیل متخصص اوقاف تهران، وکیل اوقاف مشهد، وکیل اوقاف قم، وکیل اوقاف کرج مربوط به وکلای گروه حقوقی اساک مطرح نمائید تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشند

نظرات
ارسال نظر
تماس بگیرید