نحوه تقسیم ارث و انحصار وراثت

نحوه تقسیم ارث و انحصار وراثت

25 مرداد1402
نحوه تقسیم ارث و انحصار وراثت

معمولا نحوه تقسیم ارث پس از فوت یکی از بستگان به یکی از مسائل مهم در خانواده‌ها تبدیل میشود. البته میزان سهم الارث ورثه در قوانین ارث مشخص شده است و با آگاهی نسبت به این قوانین بسیاری از مشکلات در خانواده‌ها در این زمینه حل خواهد شد. اما برای تقسیم ارث توجه به برخی نکات ظریف مهم است که کشف آن­ها نیاز به تجربه و مهارت کافی دارد. توصیه می شود از وجود وکلای متخصص موسسه حقوقی آساک که در قالب وکیل ارث و میراث در این طیف موضوعات (از جمله نحوه تقسیم ارث) فعالیت میکنند بهره ­مند شوید.
گروه حقوقی آساک مجموعه­ ای متخصص از وکلای دادگستری، اساتید دانشگاه­ها و حقوقدانان می باشند که ارائه تمامی خدمات حقوقی از جمله وکالت و مشاوره­ های تخصصی در دعاوی حقوقی را بر عهده می گیرند.
مفاهیم اولیه
ارث: به تمام اموال, عناوین، بدهی­ها، حقوق و وظایف انسان بعد از مرگش که به دیگران منتقل میشود؛ ارث میگویند.
ورثه: به خویشاوندانی که از نزدیکترین درجه و طبقه شروع می‌شوند و تا دورترین درجات خویشاوندی پیش می‌روند ورثه گفته میشود.
ترکه: همه اموال و حقوق مالی که پس از پرداخت شدن تعهدات شخص متوفی به بازماندگان یا وارثان شخص تعلق می‌گیرد ترکه گفته میشود. تقسیم ارث تنها پس از ادای حقوق و دیونی که بر عهده متوفی است امکانپذیر است. به عبارتی ابتدا باید هزینه‌های کفن و دفن میت، بدهی‌های مالی او و وصیت او انجام شود و سپس نوبت به تقسیم ارث می‌رسد.

رابطه سببی و نسبی در ارث

دو دسته از افراد هستند که از یکدیگر ارث میبرند. دسته اول کسانی هستند که به موجب ازدواج (سبب) از متوفی ارث میبرند. دسته دوم کسانی هستند که به واسطه داشتن رابطه خونی با متوفی، خویشان او محسوب شده و از او ارث می‌برند.
طبقات ارث
در بحث ارث و میراث، برای پرداخت ارثیه سه طبقه وجود دارد که تا زمانی که از هر طبقه حتی فقط یک نفر از وراث در قید حیات باشد، به طبقات بعدی به هیچ وجه ارث تعلق نمی‌گیرد. اما وراث طبقه اول، دوم و سوم چه کسانی هستند؟
  • وراث طبقه اول: پدر، مادر، زن، شوهر ، فرزندان و نوه
  • وراث طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها
  • وراث طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آن‌ها

درجات ارث

در هر طبقه نیز درجاتی وجود دارد که با وجود وراث درجه ۱، افراد درجه ۲ ارث نخواهند برد.
طبقه اول: پدر، مادر و فرزندان درجه یک و نوه‌های متوفی درجه دو هستند.
طبقه دوم: اجداد، برادر و خواهر درجه یک و فرزندان برادر و خواهر درجه دو هستند.
طبقه سوم: عمو، عمه، دایی و خاله درجه یک و فرزندان آن‌ها درجه دو هستند.
نحوه تقسیم ارث

ترتیب تقسیم ارث

اموال باقی مانده از متوفی به نسبت خاصی بین وراث تقسیم می‌شود. در ابتدا ارث همسر داده می شود زیرا همسر از وراث سببی است و خویشاوندی وی، از طریق ازدواج به وجود آمده است. پس از همسر نوبت به بقیه وراث می رسد که طبقات آن، در بالا بیان شد.
نکته دیگر ایکه با وجود وراث طبقه اول، طبقه دوم ارث نمی‌برند. مثلا اگر متوفی فرزند داشته باشد هیچگاه ارث به برادر یا خواهر او نمی رسد. ترتیب وراث برای تقسیم ارث عبارت است از:
  • 1-اول همسر
  • 2- سپس پدر و مادر
  • 3- در نهایت فرزندان.
یعنی اگر پدری فوت کند و همسر وی در قید حیات باشد اول یک هشتم از اموال غیرمنقول به او ارث می‌رسد، سپس سهم ارث پدر و مادر و پس از آن نیز فرزندان به نسبت ذکر شده ارث میبرند.
نکته مهم: مورث باید مرده و وارث در زمان فوت او زنده بوده باشد. باید بدانید که جنین هم در صورت زنده متولد شدن از مورث خود ارث می‌برد. اگر جنین مرده متولد شود از ارث محروم است. اما حتی اگر یک لحظه پس از تولد زنده باشد او وارث محسوب شده و طبق قانون ارث می‌برد.

محاسبه سهم الارث افراد و نحوه تقسیم ارث

شوهر متوفی(نحوه تقسیم ارث همسر): اگر متوفی هیچ فرزندی نداشته باشد سهم الارث شوهر یک دوم و اگر فرزندی داشته باشد سهم الارث شوهر یک چهارم خواهد بود. اگر تنها وارث متوفی شوهرش باشد کل آنچه از اموال زن باقی مانده را به ارث می‌برد.
زن متوفی(نحوه تقسیم ارث شوهر): اگر شوهر فوت کند و فرندی نداشته باشد، سهم زوجه یک چهارم است. اما اگر مرد فرزند داشته باشد، سهم الارث زن از شوهر به یک هشتم تقلیل می‌یابد. اگر زن تنها وارث شوهرش باشد همان یک چهارم از اموال شوهر را ارث می‌برد و مابقی اموالِ شوهر به نفع دولت ضبط می‌شود. البته شوهر می‌تواند تمام اموالش را برای همسرش که تنها وارث اوست، وصیت کند. در این صورت زن یک چهارم اموال را به عنوان ارث و سه چهارم مابقی را به عنوان وصیت می‌برد.
نحوه تقسیم ارث
پدر متوفی( نحوه تقسیم ارث فرزند): اگر متوفی فرزند داشته باشد پدر یک ششم از ترکه و اگر هیچ فرزندی نداشته باشد پدر به خویشاوندی ارث می‌برد. یعنی اگر تنها وارث باشد تمام ترکه و اگر با مادر متوفی باشد دو سوم را به ارث می‌برد.
مادر متوفی( نحوه تقسیم ارث فرزند): اگر متوفی هیچ فرزندی نداشته باشد مادر یک سوم از ترکه را به ارث میبرد. اگر متوفی فرزند داشته باشد مادر یک ششم از ترکه را به ارث می‌برد. حال اگر تنها یکی از پدر و مادر زنده باشد و متوفی فرزند یا نوه نداشته باشد در این صورت هریک از آن‌ها که زنده است تمام آنچه باقی مانده را به ارث می‌برد.
دختر متوفی(نحوه تقسیم ارث پدر و مادر): اگر دختر تک فرزند باشد یک دوم و اگر دو یا چند دختر باشند در فرض عدم وجود فرزند پسر دو سوم است. اگر تنها وارث متوفی فقط یک دختر باشد، تمام ترکه به او می‌رسد.
تعدد اولاد(نحوه تقسیم ارث پدر و مادر): اگر متوفی یک یا چند فرزند داشته باشد و پدر یا مادر نداشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می‌شود:
  • اگر متوفی فقط یک فرزند داشته باشد، چه پسر باشد چه دختر تمام ترکه به او می‌رسد.
  • اگر متوفی چند فرزند داشته باشد ولی همه آن‌ها پسر یا همه آن‌ها دختر باشند، ترکه به میزان مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود. ولی اگر بعضی از فرزندان پسر و بعضی دختر باشند؛ پسر دو برابر دختر ارث خواهد ‌برد.

اختلاف وراث در تقسیم ارث

ممکن است وراث در تقسیم ارث با یکدیگر به مشکل بر بخورند و دچار اختلاف با یکدیگر شوند. مثلا ممکن است یک یا چند نفر از ورثه به تقسیم ترکه راضی نباشند. در این صورت کسی که مایل است اموال متوفی تقسیم شود باید از دادگاه تقسیم ترکه را درخواست نماید که در قالب دادخواست تقسیم ترکه مطرح میشود.
دادگاه همه ورثه را دعوت و به موضوع رسیدگی می‌کند. در این شرایط دو حالت متصور است:
یا مال مثل پول نقد قابل تقسیم است که دادگاه سهم هریک از ورثه را تعیین می‌کند.
یا مال مانند خانه و ماشین غیر قابل تقسیم است که در این حالت نمیتوان سهم هر یک از ورثه را جداگانه به وی داد. در این صورت دادگاه آن را به مزایده گذاشته و پس از فروش، سهم هریک از ورثه را به آنها پرداخت می‌کند.
نحوه تقسیم ارث

محروم کردن از ارث

قواعد حاکم بر ارث زیر مجموعه قواعد امری هستند. مورث نمی‌تواند وارثی را به طور مستقیم از ارث محروم کند. مثلا پدر نمیتواند وصیت کند بعد از فوت او به یکی از فرزندانش چیزی از ما ترک نرسد. ولی می‌تواند با وقف یا هبه کردن تمام اموال خود، قبل از فوتش عملاً موجب محروم شدن فرزندان از ارث شود. طبق ماده ۸۳۷ قانون مدنی که درباره بی اعتباری وصیت بر محرومیت یک یا چند نفر از ورثه است: «اگر کسی به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند وصیت مزبور نافذ نیست».

گواهی انحصار وراثت

گواهی انحصار وراثت یکی از مدارک قانونی است که ورثه بدون دریافت آن نمیتوانند در هیچ یک از موسسات و ادارات دولتی هیچ گونه درخواستی نسبت به اموال متوفی بنمایند. به عبارتی گواهی انحصار وراثت مدکی است که مشخص میکند ورثه متوفی چه کسانی هستند و سهم الارث هر یک از وراث چقدر است.
وراث برای دریافت گواهی انحصار وراثت ابتدا باید به اداره ثبت احوال مراجعه کنند. پس از مراجعه به اداره ثبت احوال و بررسی موضوع توسط ایشان، موضوع فوت در بانک اطلاعاتی این اداره ثبت شده و شناسنامه متوفی باطل میگردد. سپس گواهی فوت برای او صادر می‌شود. پس از صدور گواهی فوت تمامی اموال میت به صورت قهری به ورثه منتقل می‌شود. پس از آن ورثه برای تعیین سهم خود باید به شورای حل اختلاف محل خود مراجعه نموده و گواهی انحصار وراثت را دریافت کنند. برای دریافت اطلاعات کامل در خصوص نحوه تقسیم ارث، انحصار وراثت، نحوه تقسیم ارث مادر، نحوه تقسیم ارث پدر، نحوه تقسیم ارث خانه و ... کلیک کنید.

مدارک لازم برای دریافت انحصار وراثت

برای دریافت گواهی انحصار وراثت قبل از مراجعه به مراجع رسمی مدارکی باید تهیه شوند. این مدارک که جز هزینه انحصار وراثت محسوب می‌شوند عبارتند از:
  • شناسنامه و گواهی فوت متوفی: اداره ثبت احوال پس از فوت، مراتب آن را ثبت و بررسی و نسبت به ابطال شناسنامه فرد اقدام نموده و گواهی فوت صادر می‌شود. برای انحصار وراثت اصل گواهی فوت و کپی برابر اصل آن به انضمام درخواست، لازم است.
  • استشهادیه محضری: دادگستری فرمی را در اختیار متقاضی قرار می‌دهد که باید اسم تمام وارثان در آن نوشته شود. دو تن از کسانی که متوفی و وراث او را می‌شناسند، باید فرم را امضا نموده و آن را در دفتر اسناد رسمی گواهی کنند.
  • آگهی فوت: دادگاه با هزینه متقاضیان یک آگهی فوت در روزنامه منتشر می‌کند. هدف دادگاه از این امر این است تا وراث احتمالی یا کسانی که ادعایی دارند، برای ثبت آن به دادگاه مراجعه کنند.
  • کپی برابر اصل شده شناسنامه وراث: وارثان برای دریافت گواهی انحصار وراثت باید علاوه بر شناسنامه خود، کپی برابر اصل شده شناسنامه وراث دیگر را هم به دادگاه ارائه دهند. همچنین مدیر دفتر دادگاه، اصل شناسنامه‌ها را خواهد خواست.
  • مالیات بر ارث: مالیات بر ارث مالیاتی است که به دارایی‌ متوفی تعلق می‌گیرد. تا زمانی که مالیات اموال متوفی تعیین نشده باشد، انتقال اموال بین ورثه ممکن نیست. برای درخواست گواهی انحصار وراثت باید به اداره مالیات مراجعه نموده و اموال فرد درگذشته را در اظهارنامه مالیات بر ارث گزارش کرد. برای دریافت اطلاعات کامل در خصوص مالیات بر ارث، نمونه رای مالیات بر ارث، اموال معاف از مالیات بر ارث، نحوه محاسبه مالیات بر ارث بر اساس قانون جدید و قدیم، اظهارنامه مالیات بر ارث کلیک کنید.
  • رسید گواهی مالیات بر ارث: وراث باید پس از فوت متوفی سیاهه‌ای از تمام دارایی‌های منقول و غیرمنقول او را به اداره دارایی تحویل بدهند و رسید آن را دریافت کنند، این رسید با تقاضای گواهی انحصار وراثت به دادگاه ارائه می‌شود.

نمونه رای تقسیم ارث

عنوان: درخواست تقسیم ترکه اموال غیر منقول
رأی دادگاه بدوی
در این پرونده آقایان الف. ن. و م. منوچهر طیبی به وکالت از خانم ها ب.ب. الف. و ز.الف. شریفی دادخواستی به طرفیت آقایان محمّد و الف. و خانم ها ف. و الف. همگی الف. به خواسته صدور حکم برتقسیم ماترک مرحوم و. خان الف. طبق تحریر ترکه. بدین شرح که وکلای خواهان­ها در شرح دادخواست اظهار داشتند: آقای و. خان الف. در تاریخ 1377/07/01 در اقامتگاه خود دار فانی را وداع نمود.
ایشان اموالی از خود به قرار ذیل همگی در 91 اصلی خسروان به جا مانده است:
  • 1-ششدانگ یک قطعه زمین فاقد پلاک ثبتی به مساحت 570/5 متر مربع91 اصلی در قریه خسروان
  • 2-انباری و بهاربند مجاور خانه مسکونی محل به مساحت 383 /50 متر مربع از91 اصلی خسروان
  • 3-یک قطعه باغ داخل روستای خسروان دارای تعدادی درخت گردو و سیب به مساحت 1409/5 متر مربع
  • 4-دو قطعه باغ متصل به هم دارای میوه های سیب و گردو به مساحت حدود 7938/50 متر مربع
  • 5- یک قطعه باغ که یک استخر ذخیره آب در آن قرار دارددارای درختان سیب به مساحت 54747/50 متر مربع
  • 6-یک قطعه باغ سیب در همند خسروان به مساحت حدود 15140/50 متر مربع
  • 7-یک قطعه باغ سیب بارده در همند خسروان به مساحت حدود 3701 متر مربع
  • 8- یک قطعه باغ واقع در همند خسروان دارای درختان سیب به مساحت 5290/50 متر مربع


دادگاه از آنجایی که طرفین مدرکی دال بر مالکیت مورث ارائه ننموده و کارشناس انتخابی نیز املاک مورد بررسی را به لحاظ عدم تعیین قدرالسهم همسر؛ غیر قابل تقسیم اعلام کرده است. این قسمت نظریه مصون از اعتراض طرفین باقی مانده است.

فلذا اخذ نظر از کارشناس سالب به انتفای موضوع بوده و دعوی را به کیفیت مطروحه قابل استماع ندانسته. مستنداً به ماده 2 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی قرار عدم استماع دعوی مطروحه را صادر و اعلام می دارد. این رأی ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در محاکم محترم تجدید نظراستان تهران می باشد.
بر اساس این رای که در مرحله تجدید نظرخواهی نیز تایید شد؛ در درخواست تقسیم ترکه غیر منقول، باید اموال مذکور مطابق قانون ثبت اسناد و املاک کشور دارای سند رسمی بوده و در دفتر املاک به ثبت رسیده باشد. بنابراین دادگاه باید قبل از ارجاع امر به کارشناسی مدارک مالکیت متوفی را بررسی کند. به عبارتی صرف تحریر ترکه دلیل مالکیت اموال غیر منقول محسوب نمی شود.
نحوه تقسیم ارث

سوالات متداول

اگر مردی بیش از یک زن داشته باشد به هرکدام از آن­ها چه میزان ارث میرسد؟
اگر مردی بیش از یک زن داشته باشد، همان میزان ارث که برای زن مشخص شده به طور مساوی بین تمامی زنان متوفی تقسیم می‌شود. به عبارتی در نهایت سهم کمتری به هر کدام از همسران میت می‌رسد.
آیا زن صیغه­ ای از همسرش ارث میبرد؟
خیر در رابطه سببی در صورتی امکان انتقال ارث وجود دارد که توسط ازدواج دائم به وجود آمده باشد اما فرزندان در این خصوص تفاوتی با هم ندارند. به عبارت دیگر فرزندان چه حاصل ازواج موقت و چه ازدواج دائم باشند، از پدر خود ارث میبرند.
چه زمانی ارث متوفی به دولت می‌رسد؟
اگر متوفی به جز همسرش خویشاوند دیگری نداشته باشد، یک چهارم اموال به همسرش ارث می‌رسد و مابقی اموالِ شوهر به نفع دولت ضبط می‌شود.
نحوه تقسیم ارث
تقسیم ارث یک فرآیند حساس و مهم است که پس از فوت یک فرد، دارایی‌ها و دارایی‌های او به وراثت تقسیم می‌شوند. این فرآیند معمولاً بر اساس قوانین تعیین شده توسط حکومت یا نهادهای قضایی انجام می‌شود. در بسیاری از جوامع، نظام حقوقی و نسبیت‌های خانوادگی تعیین کننده‌ی تقسیم ارث است.

انحصار وراثت

انحصار وراثت به اصطلاح به وضعیتی اشاره دارد که در آن یک فرد یا گروه معین حق انتقال دارایی‌ها و دارایی‌های ارثی را به صورت انحصاری دارند و افراد دیگر از این حق محروم می‌شوند. این مسئله معمولاً در جامعه‌هایی که نظام وراثت مشخص دارند، مورد توجه قرار می‌گیرد.
تأثیرات اجتماعی
نحوه تقسیم ارث و انحصار وراثت تأثیرات اجتماعی بسیاری دارد. در جوامعی که انحصار وراثت وجود دارد، تفاوت‌های ثروتی بین افراد افزایش می‌یابد و اجتماع ممکن است با نابرابری مواجه شود. از طرف دیگر، در جوامعی که تقسیم ارث به‌طور عادلانه انجام می‌شود، افراد احساس می‌کنند که حقوقشان محفوظ است و این می‌تواند به استحکام اجتماعی کمک کند.
دیدگاه‌های فرهنگی و مذهبی
دیدگاه‌های مذهبی و فرهنگی نقش مهمی در نحوه تقسیم ارث و انحصار وراثت ایفا می‌کنند. برخی ادیان و مذاهب ممکن است قوانین خاص خود درباره وراثت داشته باشند که به تقسیم ارث به نحو عادلانه تشویق می‌کنند.
راهکارها و چالش‌ها
اصلاح قوانین و مقررات مربوط به تقسیم ارث و کاهش انحصار وراثت می‌تواند به منظور کاهش تفاوت‌های اجتماعی و افزایش عدالت در جامعه مفید باشد. اما این کار با چالش‌های حقوقی، اجتماعی و فرهنگی همراه است که نیازمند بررسی دقیق و کاری دسته‌جمعی است.

وکیل ارث و میراث

وکیل ارث و میراث یا وکیل انحصار وراثت فردی است که با آگاهی کامل به قانون امور حسبی، مراحل انحصار وراثت برای صدور گواهی را انجام می‌دهد. وکیل ارث و میراث به تمام مسائل و جزئیات نحوه تقسیم ارث آگاهی کامل دارد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن نسبت به دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام مینماید.
استفاده از مشاوره حقوقی و وکیل متخصص و باتجربه در تمام مراحل رسیدگی پرونده­ های حقوقی و کیفری از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا با انتخاب وکیل و مشاوره حقوقی قبل ازهر اقدام قانونی در وقت و هزینه های دادرسی صرفه جویی میشود و حق و حقوق موکل ضایع نمی شود.
گروه وکلای حقوقی آساک مجموعه ای متخصص از وکلای دادگستری، اساتید دانشگاه­ها و حقوقدانان می باشد که با ارائه مشاوره های تخصصی، قبول وکالت و مشاوره در دعاوی حقوقی را بر عهده می گیرند.
سوالات و مشکلات حقوقی خود را در خصوص نحوه تقسیم ارث و انحصار وراثت با وکیل دادگستری تهران، وکیل دادگستری مشهد، وکیل دادگستری قم، وکیل دادگستری کرج مربوط به وکلای گروه حقوقی آساک مطرح نمائید تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشند.

نظرات
ارسال نظر
تماس بگیرید