بررسی دخالت در امور پزشکی با وکیل دادگستری
بررسی دخالت در امور پزشکی با وکیل دادگستری
20 خرداد1404
.jpg)
دخالت در امور پزشکی زمانی محقق میشود که شخص فاقد مجوز قانونی (پزشک یا دکترای دارای پروانه مطب/ نظام پزشکی) اقدام به درمان، نسخهنویسی، تشخیص یا جراحی نماید. این اقدام، مختص به شکایات واقعی و دعاوی حقوقی نبوده، بلکه در چارچوب جرمانگاری کیفری نیز قابل تعقیب است و میتواند پیامدهای سنگینی از جمله حبس و جریمه به همراه داشته باشد.
در این مقاله، ضمن بررسی دقیق مفهومی و حقوقیِ دخالت در امور پزشکی، موارد زیر را بررسی میکنیم:
در این مقاله، ضمن بررسی دقیق مفهومی و حقوقیِ دخالت در امور پزشکی، موارد زیر را بررسی میکنیم:
- رأی وحدت رویه در خصوص دخالت در امور پزشکی
- ماده ۳ قانون دخالت در امور پزشکی
- منظور از دخالت در امور پزشکی چیست
- عناصر دخالت در امور پزشکی
- مجازات دخالت در امور پزشکی
- دادگاه صالح رسیدگی به جرم دخالت در امور پزشکی
- نمونه شکایت و رای
- شیوه دفاع در برابر اتهام
- و در پایان، معرفی خدمات تخصصی گروه حقوقی آساک.
منظور از دخالت در امور پزشکی چیست
دخالت در امور پزشکی یا طب غیرمجاز یعنی انجام هرگونه عمل تشخیصی، درمانی، جراحی یا نسخهنویسی بدون کسب مجوز از مراجع ذیصلاح مانند نظام پزشکی. این شامل:
- ارایه نسخه در مطب یا فضای مجازی
- تزریقات داخل وریدی یا عضلانی
- نصب و استفاده از تجهیزات تشخیصی
- اعمال جراحی، حتی جزئی
ماده ۳ قانون دخالت در امور پزشکی
مطابق ماده ۳ قانون نسبتاً جامعی که هدف مقابله با طب غیرمجاز را دارد، هر شخصی که بدون پروانه یا اجازه رسمی:
- تشخیص بیماری بدهد،
- نسخه بنویسد،
- درمان یا مداخله انجام دهد،
- ابزار پزشکی را بهکار گیرد، قابل تعقیب کیفری است.
این حکم صرفاً مربوط به پزشکان و داروسازان نیست، بلکه هر دخالت در امور پزشکی توسط افراد فاقد صلاحیت را پوشش میدهد.

رأی وحدت رویه در خصوص دخالت در امور پزشکی
رعایت وحدت رویه قضایی ضروریست تا استحکام حقوقی اجراها تضمین شود. بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۷۳۵ مورخ 1398/04/16، دیوان عالی کشور:
- تبیین موشکافانه معیار پزشکی
- تمایز اقدامات اطلاعاتی از تشخیصیـدرمانی
- تاکید بر وجود خطری که منجر به صدور حکم جرمانگاری میشود
نمود این رأی، وحدت قضاوتی را در موضوع «دخالت در امور پزشکی» ایجاد کرده است.
عناصر قانونی دخالت در امور پزشکی
- عنصر قانونی: استناد به ماده ۳ قانون فوق و رأی وحدت رویه مذکور
- عنصر مادی: انجام اعمال درمانی بدون مجوز، نظیر تزریق، تشخیص، نسخه
- عنصر ذهنی: عمدی بودن اقدام یا تجاهل به ممنوعیت
- عنصر تخصصی: استفاده از دانش یا ابزار حرفهای
بدون اثبات هر چهار بخش، نمیتوان جرم را احراز کرد.
.jpg)
.jpg)
مجازات دخالت در امور پزشکی
بر اساس متن ماده ۳ و نظریههای قضایی:
- حبس از ۶ ماه تا ۳ سال؛
- یا اینکه جریمه نقدی معادل چند میلیون تا چند ده میلیون تومان؛
- علاوهبر ضبط ابزار جرم؛
- و ممنوعیت از فعالیت مشابه برای حداقل یک سال.
در صورت آسیب وارد شده به بیمار، امکان دریافت دیه یا خسارت مدنی نیز وجود دارد.
دادگاه صالح رسیدگی به جرم دخالت در امور پزشکی
- در درجه نخست، دادگاه کیفری شهرستان محل ارتکاب جرم.
- اگر تخلف در مراکز تحت نظارت نظام پزشکی انجام شود، شورای انتظامی نظام پزشکی نیز صالح خواهد بود.
- در صورت تولید شکایت مدنی یا دعاوی انتظامی، امکان ارجاع پرونده به دیوان عدالت اداری نیز فراهم است.
نمونه شکایت دخالت در امور پزشکی
شاکی: خانم/ آقای ....
خوانده: شخص فاقد پروانه پزشکی (مانند ماما، بهیار غیرمجوزدار)
موضوع: دخالت در امور پزشکی با نسخهنویسی و تزریق داخل ورید
دلایل و مدارک:
خوانده: شخص فاقد پروانه پزشکی (مانند ماما، بهیار غیرمجوزدار)
موضوع: دخالت در امور پزشکی با نسخهنویسی و تزریق داخل ورید
دلایل و مدارک:
- نسخه و امضای غیرپزشکی،
- شهادت بیمار و همراهان،
- گزارش کارشناسی پزشکی قانونی
خواسته: صدور حکم کیفری، ضبط تجهیزات پزشکی، صدور حکم به پرداخت دیه یا خسارت.
.jpg)
.jpg)
نمونه رای مداخله در امور پزشکی
قاضی محترم اعلام میدارد:
با استعلام از نظام پزشکی، مشخص شد متهم فاقد پروانه است؛ عمل وی در تهیه و صدور نسخه و انجام تزریق بدون مجوز، محتوای جرم «دخالت در امور پزشکی» را دارد. بر اساس ماده ۳ و رأی وحدت رویه ۷۳۵، حکم صادر شود:
با استعلام از نظام پزشکی، مشخص شد متهم فاقد پروانه است؛ عمل وی در تهیه و صدور نسخه و انجام تزریق بدون مجوز، محتوای جرم «دخالت در امور پزشکی» را دارد. بر اساس ماده ۳ و رأی وحدت رویه ۷۳۵، حکم صادر شود:
- حبس ۱۲ ماه،
- جریمه معادل ۲۰ میلیون تومان،
- ضبط کلیه تجهیزات پزشکی متخلفانه،
- ممنوعیت اجرای فعالیت مشابه به مدت ۲ سال
دفاع در برابر اتهام دخالت در امور پزشکی
برای دفاع مؤثر، موارد زیر قابل ارائه است:
- دارا بودن پروانه پزشکی معتبر و استناد به آن؛
- ارجاع امور به پزشک دارای مجوز (رفع مسئولیت مستقیم)؛
- اعلام نیت غیردرمانی (مانند کمک بشردوستانه)؛
- طرح تردید در دلایل شاکی (ملاک فنی نوشتن نسخه)،
- اثبات وجود حق التزام با همکاری رسمی مراجع قانونی یا انتظامی.
در این مرحله، همکاری با وکلای متخصص الزامیست.
شرایط تحقق جرم دخالت در امور پزشکی از منظر علم قضا
برای تحقق جرم دخالت در امور پزشکی، سه شرط کلیدی لازم است:
- عدم داشتن مجوز پزشکی قانونی یا پروانه فعالیت
- انجام فعلی که ذاتاً ماهیت درمانی دارد (مانند تشخیص، تزریق، تجویز دارو
- نیت آگاهانه به ایفای نقش پزشک
اگر فردی، حتی به قصد کمک، اقدام به مداخله درمانی کند ولی فاقد مجوز رسمی باشد، مشمول این جرم است. این موضوع در رویه قضایی نیز به صراحت پذیرفته شده است و از دید قاضی، وجود مجوز محور تمایز بین عمل درمانی مشروع و دخالت در امور پزشکی است.
مسئولیت کیفری افراد حقیقی و حقوقی در دخالت در امور پزشکی
در بسیاری از موارد، مدیران مراکز زیبایی، باشگاههای ورزشی یا کلینیکهای بدون مجوز که افراد فاقد صلاحیت را بهکار میگیرند، نیز بهعنوان معاون یا مباشر جرم دخالت در امور پزشکی تحت تعقیب قرار میگیرند.
بر اساس اصول مسئولیت جزایی، حتی اگر عمل توسط کارمند انجام شده باشد، در صورتی که مدیر از آن مطلع بوده یا زمینه را فراهم کرده، مسئولیت کیفری به وی نیز تسری مییابد.
بر اساس اصول مسئولیت جزایی، حتی اگر عمل توسط کارمند انجام شده باشد، در صورتی که مدیر از آن مطلع بوده یا زمینه را فراهم کرده، مسئولیت کیفری به وی نیز تسری مییابد.
تفاوت بین دخالت در امور پزشکی و ارائه مشاوره درمانی عمومی
آیا اگر کسی صرفاً به دیگران توصیه دارویی کند، مرتکب جرم شده؟
پاسخ منفی است. ارائه توصیه عمومی یا انتشار اطلاعات پزشکی بدون انجام عمل مستقیم درمانی، جرم محسوب نمیشود.
مرز جرم زمانی عبور میشود که شخص وارد حوزه عمل فیزیکی یا درمانی میشود؛ مثلاً تزریق، بخیه زدن، یا حتی گرفتن شرح حال و نسخهنویسی.
پاسخ منفی است. ارائه توصیه عمومی یا انتشار اطلاعات پزشکی بدون انجام عمل مستقیم درمانی، جرم محسوب نمیشود.
مرز جرم زمانی عبور میشود که شخص وارد حوزه عمل فیزیکی یا درمانی میشود؛ مثلاً تزریق، بخیه زدن، یا حتی گرفتن شرح حال و نسخهنویسی.
دفاع مشروع در برابر اتهام دخالت در امور پزشکی
در بسیاری از پروندهها، متهم ادعا میکند که برای نجات جان بیمار مجبور به انجام اقدام فوری شده؛ مثلاً تزریق آمپول آدرنالین برای احیاء.
اگر متهم بتواند اثبات کند:
اگر متهم بتواند اثبات کند:
- خطر فوری و جانی در کار بوده،
- امکان تماس با پزشک وجود نداشته،
- و عمل او منجر به نجات جان شده، ممکن است از مصادیق دفاع مشروع پزشکی تلقی شده و جرم منتفی گردد.
وکلای پزشکی گروه حقوقی آساک در پروندههایی از این دست، با تنظیم دقیق لایحه دفاعیه و مستندسازی شرایط اضطرار، امکان صدور حکم برائت را برای موکل فراهم کردهاند.
خدمات گروه حقوقی آساک
- ارائه مشاوره حقوقی پزشکی تخصصی و تهیه گزارش مقدمه شکایت و طرح دعوی
- تنظیم لایحه دفاعیه و حضور در دادگاه برای اثبات موارد قانونی
- هماهنگی دریافت گواهی از نظام پزشکی، پزشکی قانونی یا مقام انتظامی
- پیگیری اجرای حکم کیفری و مدنی (شامل دیه یا خسارت)
🔹 گروه حقوقی آساک با دهها پرونده موفق در زمینه «دخالت در امور پزشکی»، آماده پشتیبانی قانونی شما در تمامی مراحل (دعاوی کیفری، انتظامی و مدنی) است.
❓ سؤالات متداول درباره دخالت در امور پزشکی
✅ منظور از دخالت در امور پزشکی چیست؟
دخالت در امور پزشکی به هرگونه اقدام درمانی یا تشخیصی توسط فردی گفته میشود که فاقد پروانه قانونی فعالیت پزشکی است. حتی اگر این اقدام به نیت کمک یا بدون آسیب انجام شود، از نظر قانون جرم محسوب میشود.
✅ مجازات دخالت در امور پزشکی چیست؟
مطابق ماده ۳ قانون مربوطه، مرتکب به جزای نقدی، تعطیلی محل کار، ضبط تجهیزات، و در مواردی حبس تعزیری محکوم میشود. در صورت تکرار یا وقوع خسارت، مجازات تشدید میگردد.
✅ دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم دخالت در امور پزشکی کدام است؟
مرجع رسیدگی، دادگاه کیفری دو در حوزه قضایی محل وقوع جرم است. اگر تخلف جنبه انتظامی نیز داشته باشد، رسیدگی در شورای انتظامی سازمان نظام پزشکی انجام خواهد شد.
نتیجهگیری
دخالت در امور پزشکی بهمثابه تخلفی ترکیبی از جرم و مسئولیت حرفهای تلقی میشود. اشخاص فاقد پروانه یا توصیههای غیرمجاز که منجر به آسیب به بیمار شوند، مشمول ماده ۳ قانون و رای وحدت رویه هستند؛ بنابراین ممکن است با مجازات حبس، جریمه و ممنوعیت حرفهای مواجه شوند.
برای دفاع یا طرح دعوی در این حوزه، ضروری است از خدمات حقوقی تخصصی وکلا استفاده شود. گروه حقوقی آساک با دانش حقوق پزشکی، سابقه قضایی و توان کارشناسی، میتواند همراه قابل اعتماد شما در مسیر بهحقخواهی یا دفاع باشد.
برای دفاع یا طرح دعوی در این حوزه، ضروری است از خدمات حقوقی تخصصی وکلا استفاده شود. گروه حقوقی آساک با دانش حقوق پزشکی، سابقه قضایی و توان کارشناسی، میتواند همراه قابل اعتماد شما در مسیر بهحقخواهی یا دفاع باشد.
نظرات
ارسال نظر