شهادت در دادگاه حقوق

شهادت در حقوق به معنای گواهی دادن است و در اصطلاح به این معنی است که بیانات افراد خارج از دعوی که موضوع اختلاف را شنیدند یا دیدند یا از آن آگاه گشتتند به عبارت دیگر فردی به نفع یا ضرر یکی از اصحاب دعوی اطلاعاتی بیان کند و خبر از امری که اتفاق افتاده است دهد، حال اگر فرد با چشم خود دیده باشد او را شاهد عینی گویند و گواهی این شخص را مشاهده نامند.
در صورتی که شاهد با گوشش امر واقع شده را شنیده به گواهی او اسماع گویند .
اما در تمام قرون و سیستم‌های حقوقی شهادت شهود، یکی از ادله اثبات دعوی به شمار می آمده و همیشه مورد اهمیت اصحاب دعوا بوده است. البته لازم به ذکر است که اعتبار آن در کشورهای مختلف، متفاوت است.
زمان های قدیم چون افراد صداقت بیشتری داشتند و دسترسی به سایر ادله کشف و اثبات دعوا محدودتر بود لذا اعتبار شهادت از زمان حاضر بسیار بیشتر بود.

ایران در زمان باستان

به دلیل اعتباری که گفتار افراد داشت شهادت برادر به نفع برادر دیگر و شهادت زن را نیز برای شوهر می پذیرفتند .
 

در دین اسلام

 

شهادت یکی از موارد بسیار مهم و پذیرفته شده در ادله ی اثبات دعوا بوده و در قرآن آیات بسیاری و در امور گوناگون، از شهادت صحبت شده است بخش حدود قانون مجازات اسلامی نمونه ی بارزی از اهمیت شهادت در جامعه ی اسلامی ما می باشد.

در مذهب یهود

نیز در امور قضائی به شهادت شهود اهمیت بسیار زیادی می دادند و قوانینی برای شهادت شهود داستند که در تورات هم آروده شده است و تقریبا در تمام دعاوی حقوقیشان از شهادت بهره می بردند و به هیچ قراردادی بدون حضور گواه اعتبار نمی دادند لازم به ذکر است که تنها شهادت مردان مورد استماع بود.
 

در مسیحیت

نیز شهادت امری پذیرفته شده و بسیار مهم به شمار می رفت.
 

در رم

شهادت باید صرفا مستقیم می بود و شرط اصلی شهادت این بود که شخصاً شاهد امر واقع شده را دیده یا شنیده باشد رمی ها شهادت زنان را نیز علاوه بر مردها می پذیرفتند.
حال با این پیشینه ای که گفتیم می خواهیم ببینیم که شهادت در حال حاضر در جامعه ی ما چه وضعیتی دارد؟

طبق قانون در جمهوری اسلامی ایران هر شخصی نمی‌تواند شهادت دهد و شاهد باشد فردی که در دادگاه شهادت می دهد باید ویژگی های خاصی داشته باشد.
 

طبق ماده ی ۱۳۱۳ قانون مدنی:

در شاهد بلوغ، عقل، ایمان و طهارت مولد شرط است.
 

تبصره ۱ :

عدالت شاهد باید به یکی از  طرق شرعی برای دادگاه احراز شود.

تبصره ۲ :

شهادت کسی که نفع شخصی، به صورت عین یا منفعت یا حق رد دعوا، د‏اشته باشد و نیز شهادت کسانی که تکدی را شغل خود قرار دهند، پذیرفته نمی شود.
شاهد نباید ذی‌نفع در موضوع دعوا باشد. به علاوه نباید با طرفین دعوا خصومت داشته باشد با وجود تمام این شرایط دادگاه طبق ماده ی ۳۲۲ آیین دادرسی کیفری:
دادگاه پیش از شروع به تحقیق از شاهد، حرمت و مجازات شهادت دروغ را به او تفهیم می‌نماید و سپس نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، شماره شناسنامه و شماره ملی، میزان تحصیلات، مذهب، محل اقامت، شماره تلفن ثابت و همراه و سابقه محکومیت کیفری شاهد و درجه قرابت سببی یا نسبی و وجود یا عدم رابطه خادم و مخدومی او با طرفین را سؤال و در صورت مجلس قید می‌کند.
لازم به ذکر است که طبق تبصره این ماده رابطه خادم و مخدومی و قرابت نسبی یا سببی مانع از پذیرش شهادت شرعی نیست.

شاهد باید قبل از شهادت دادن طبق ماده ی ۳۲۳ قانون آیین دادرسی کیفری سوگند یاد کند:

به خداوند متعال سوگند یاد می‌کنم که جز به راستی چیزی نگویم و تمام واقعیت را بیان کنم.

تبصره –

در مواردی که احقاق حق متوقف بر شهادت باشد و شاهد از اتیان سوگند خودداری کند، بدون سوگند، شهادت وی استماع می‌شود و در مورد مطلع، اظهارات وی برای اطلاع بیشتر استماع می‌شود.
لازم به ذکر است اصل بر غیرعلنی بودن تحقیقات از شهود و گواهان می باشد، اتیان سوگند شاهدان به صورت انفرادی است.

در امور کیفری طبق ماده ی ۳۲۰ می توان شاهد را جلب کرد. شاهد یا مطلع برای حضور در دادگاه احضار می‌شود.
چنانچه شاهد یا مطلع بدون عذر موجه در جلسه دادگاه حاضر نشود و کشف حقیقت و احقاق حق، متوقف بر شهادت شاهد یا کسب اطلاع از مطلع باشد و یا جرم با امنیت و نظم عمومی مرتبط باشد، به دستور دادگاه در صورت وجود ضرورت حضور جلب می‌شود.
 

تبصره –

در احضاریه شاهد یا مطلع باید موضوع شهادت یا کسب اطلاع و نتیجه عدم حضور ذکر شود.