.jpg){kind=logo}
خیار عیب چیست؟ شرایط تحقق، اسقاط، فوریت
خیار عیب چیست؟ شرایط تحقق، اسقاط، فوریت
5 اردیبهشت1403
.jpg "خیار عیب چیست؟ شرایط تحقق، اسقاط، فوریت")
خیار عیب : برای دریافت مشاوره در جهت ارزیابی شرایط خود و کسب اطلاعات بیشتر در مورد خیار عیب و شرایط تحقق خیار عیب با وکلای متخصص گروه حقوقی آساک تماس بگیرید. هنگامی که ما با دیگران معامله میکنیم و بطور مثال کالایی را خریداری میکنیم اولین انتظاری که از خرید آن کالا داریم این است که کالای سالم تحویل بگیریم. اگر پس از معامله متوجه شدید کالا معیوب است میتوانید از حق فسخ ناشی از خیار عیب استفاده کنید.
اکثر مردم فکر میکنند که هنگامی که کالای معیوب تحویل میگیرند دیگر چارهای ندارند در حالی که در قانون برای این شرایط راه حلی پیش بینی شده است که خیار عیب نام دارد. اعمال خیار عیب نیازمند وجود شرایطی است که در این مقاله به بیان آن میپردازیم.
اکثر مردم فکر میکنند که هنگامی که کالای معیوب تحویل میگیرند دیگر چارهای ندارند در حالی که در قانون برای این شرایط راه حلی پیش بینی شده است که خیار عیب نام دارد. اعمال خیار عیب نیازمند وجود شرایطی است که در این مقاله به بیان آن میپردازیم.
مفاهیم اولیه
خیار: خیار به معنی حقی است از سوی قانونگذار برای افراد تعیین شده که در صورت تخلف یکی از طرفین، حق فسخ برای طرف دیگر معامله وجود داشته باشد.
عیب: به نقصی که از ارزش کالا یا انتفاع متعارف آن بکاهد عیب گفته میشود.
عیب: به نقصی که از ارزش کالا یا انتفاع متعارف آن بکاهد عیب گفته میشود.
خیار عیب چیست؟
خیار عیب یکی از انواع خیارات است که در قانون مدنی بیان شده است. طبق قانون و با استناد به خیار عیب در صورت معیوب بودن مورد معامله خریدار حق برهم زدن معامله را خواهد داشت که برای استفاده از این حق فسخ باید شرایطی وجود داشته باشد که در ادامه بیان خواهد شد.
خیار عیب در عرف
جنس فروخته شده پس گرفته میشود! بله درست شنیدید. معمولا مردم فکر می کنند که وقتی کالایی را خریدند و بعد از خرید متوجه شدند که در آن عیبی وجود دارد دیگر نمی توانند اقدامی کنند. ولی در این شرایط؛ قانون مدنی خیار عیب را در نظر گرفته است که بر اساس آن خریدار می تواند معامله را فسخ کند و یا ما به التفاوت آن را از فروشنده اخذ کند.
هرگاه کالای فروخته شده معیوب باشد، خریدار می‌تواند معامله را فسخ کند یا آن را امضا کند و ارش بگیرد. مثلا زمانی که شخصی خودرویی را خریداری می کند و بعد از خرید متوجه می شود که خودرو معیوب است. در این حالت می تواند آن معامله را فسخ کند و به فروشنده برگرداند و یا مابه التفاوت خودروی سالم و معیوب را از وی بخواهد.
هرگاه کالای فروخته شده معیوب باشد، خریدار می‌تواند معامله را فسخ کند یا آن را امضا کند و ارش بگیرد. مثلا زمانی که شخصی خودرویی را خریداری می کند و بعد از خرید متوجه می شود که خودرو معیوب است. در این حالت می تواند آن معامله را فسخ کند و به فروشنده برگرداند و یا مابه التفاوت خودروی سالم و معیوب را از وی بخواهد.
خیار عیب در قانون مدنی
بر اساس ماده 422 قانون مدنی: «اگر بعد از معامله ظاهر شود که مبیع ، معیوب بوده مشتری مختار است در قبول مبیع معیوب یا اخذ ارش یا فسخ معامله».
براساس ماده 429 قانون مدنی:« در موارد ذیل مشتری نمی تواند بیع را فسخ کند و فقط می تواند ارش بگیرد:
در صورتی تلف شدن مبیع نزد مشتری یا منتقل کردن آن به غیر.
در صورتی که تغییری در مبیع پیدا شود اعم از اینکه تغییر به فعل مشتری باشد یا نه.
در صورتی که بعد از قبض مبیع عیب دیگری در آن حادث شود مگر اینکه در زمان خیار مختص به مشتری حادث شده باشد که در این صورت مانع از فسخ و رد نیست».
در صورتی که تغییری در مبیع پیدا شود اعم از اینکه تغییر به فعل مشتری باشد یا نه.
در صورتی که بعد از قبض مبیع عیب دیگری در آن حادث شود مگر اینکه در زمان خیار مختص به مشتری حادث شده باشد که در این صورت مانع از فسخ و رد نیست».
شرایط تحقق خیار عیب
طبق قانون، خیار عیب وقتی برای مشتری ایجاد میشود که عیب پنهان باشد و عیب در زمان عقد وجود داشته باشد. بنابراین اگر طرفین معامله در حین معامله به این موضوع آگاهی داشته باشد، دیگر بعد از انعقاد نمی توانند، آن را برهم بزند و در خصوص این موضوع، ادعایی کنند.
فوریت در خیار عیب
خیار عیب باید به فوریت بعد از آگاهی اعمال گردد و می توان در حین معامله آن را اسقاط نمود. خیار عیب بعد از علم به معیوب بودن مبیع فوری است. معیار این فوریت، عرف است. اگر خریدار در زمان انعقاد معامله متوجه شد مبیع دچار عیب پنهان بوده است، بعد از آگاهی از این موضوع باید فورا اقدام نموده و اگر این کار را به تعویق بیاندازد، دیگر حق فسخ نخواهد داشت. به عنوان مثال فردی در سال 1400، معامله ای منعقد میکند و در همان زمان، متوجه میشود آن کالایی که خریداری نموده معیوب بوده است و بعد از یک سال تصمیم میگیرد معامله را فسخ کند. طبق قانون برای او همچین امکانی وجود ندارد. بنابراین زمان اعمال خیار عیب بعد از علم به عیب پنهان مبیع، فوری است.
راهکارهای اعمال خیار عیب در قراردادهای خرید و فروش
بعد از اینکه شرایط خیار عیب در یک معامله تجاری مشخص شود، مشتری متضرر دارای دو راه حل است: حق فسخ قرارداد و دریافت ارش.
حق فسخ قرارداد
به عنوان اولین راهکار، مشتری می‌تواند به طور کامل قرارداد را فسخ کند. اما در برخی موارد، مشتری فقط می‌تواند نسبت به عیب مابه‌التفاوت اقدام کند. این موارد عبارتند از:
در صورت تلف شدن مبیع نزد مشتری یا منتقل کردن آن به غیر.
در صورتی که تغییری در مبیع پیدا شود، اعم از اینکه تغییر به فعل مشتری باشد یا نه.
در صورتی که بعد از قبض مبیع، عیب دیگری در آن حادث شود، مگر اینکه در زمان خیار مختص به مشتری حادث شده باشد که در این صورت مانع از فسخ و رد نیست.
دریافت ارش
در این حالت، مشتری می‌تواند ارش یا همان ما به‌التفاوت کالای سالم و معیوب را دریافت کند. بر اساس ماده 427 قانون مدنی، که در مورد نحوه تعیین ارش است:
"قیمت حقیقی مبیع در حال بی‌عیبی و قیمت حقیقی آن در حال معیوبی توسط کارشناس رسمی معین شود. اگر قیمت آن در حال بی‌عیبی مساوی با قیمتی باشد که در زمان بیع بین طرفین مقرر شده است، تفاوت بین این قیمت و قیمت مبیع در حال معیوبی مقدار ارش خواهد بود. اگر قیمت مبیع در حال بی‌عیبی کمتر یا زیادتر از ثمن معامله باشد، نسبت بین قیمت مبیع در حال معیوبی و قیمت آن در حال بی‌عیبی معین شده و بایع باید از ثمن مقرر به همان نسبت نگاه داشته و بقیه را به عنوان ارش به مشتری رد کند."
اسقاط خیار عیب
در دو صورت، خیار عیب ساقط میشود:
با درج شرط اسقاط خیار در قرارداد، خیار عیب به صورت صریح ساقط میشود.
اسقاط خیار عیب ممکن است بعد از انعقاد قرارداد باشد که به صورت صریح یا ضمنی انجام شود. مثلاً پس از آگاهی از عیب مورد معامله، شخص به صورت ارادی معامله را به دیگری منتقل کند یا تصرفی در آن بنماید. در این صورت، به صورت ضمنی خیار عیب را از خود ساقط کرده است.
.jpg)
نمونه رای در خصوص اعمال خیار عیب
رأی دادگاه تجدیدنظر استان
درخصوص تجدیدنظرخواهی آقای ح. اولیاء ذکریا از دادنامه شماره1122-93/10/30 شعبه سوم دادگاه عمومی ملارد که بموجب آن حکم به تایید فسخ قرارداد مورخ1392/12/10 به لحاظ خیار عیب صادر و فروشنده به استرداد ثمن معامله محکوم گردیده. توجها به اینکه برابر ماده 435 قانون مدنی خیار عیب بعد از علم به آن فوری است. با توجه به اینکه برابر محتویات پرونده و پس از حدود پنجاه روز از تاریخ معامله خواهان اقدام به فسخ قرارداد نموده است.
علاوه برآن پس از اطلاع از معیوب بودن خودرو خواهان اقدام به تعمیر خودرو کرده است. علیرغم اینکه خواهان مطلع از معیوب بودن خودرو و خواهان اقدام به تعمیر خودرو کرده و علیرغم اینکه خواهان مطلع از معیوب بودن خودرو بوده عقد بیع را فسخ نکرده بلکه مشغول تعمیر خودرو شده و آن را فسخ نکرده.
در ضمن در ظهر مبایعه که بعدا خط خورده یکبار معامله فسخ شده و بعدا طرفین از فسخ معامله منصرف شده اند و نوشته خود را خط زده اند. این امر هم حاکی از رضایت خریدار بیع بوده از این رو دادگاه اعتراض معترض را وارد تشخیص داده است. مستند به مواد 197 و 358 قانون آیین دادرسی مدنی دادنامه مورد اعتراض را نقض و حکم به بطلان دعوی تجدیدنظرخوانده آقای ب. ح.الف. صادر واعلام می دارد رای صادره قطعی است.
طبق رای فوق در صورتی که خریدار پس از اطلاع از معیوب بودن مورد معامله، نسبت به تعمیر آن اقدام کند، نمی تواند از حق فسخ به موجب تحقق خیار عیب استفاده کند.
علاوه برآن پس از اطلاع از معیوب بودن خودرو خواهان اقدام به تعمیر خودرو کرده است. علیرغم اینکه خواهان مطلع از معیوب بودن خودرو و خواهان اقدام به تعمیر خودرو کرده و علیرغم اینکه خواهان مطلع از معیوب بودن خودرو بوده عقد بیع را فسخ نکرده بلکه مشغول تعمیر خودرو شده و آن را فسخ نکرده.
در ضمن در ظهر مبایعه که بعدا خط خورده یکبار معامله فسخ شده و بعدا طرفین از فسخ معامله منصرف شده اند و نوشته خود را خط زده اند. این امر هم حاکی از رضایت خریدار بیع بوده از این رو دادگاه اعتراض معترض را وارد تشخیص داده است. مستند به مواد 197 و 358 قانون آیین دادرسی مدنی دادنامه مورد اعتراض را نقض و حکم به بطلان دعوی تجدیدنظرخوانده آقای ب. ح.الف. صادر واعلام می دارد رای صادره قطعی است.
طبق رای فوق در صورتی که خریدار پس از اطلاع از معیوب بودن مورد معامله، نسبت به تعمیر آن اقدام کند، نمی تواند از حق فسخ به موجب تحقق خیار عیب استفاده کند.
خیار عیب چیست؟
خیار عیب به یک مفهوم حقوقی اشاره دارد که در قانون مدنی و حقوق تعهدات وجود دارد. در واقع، خیار عیب به معنای حق یک طرف قرارداد یا تعهد به درخواست تغییر یا تصحیح عیب‌ها یا نقص‌های احتمالی در کارایی یا کیفیت کالا یا خدمات می‌باشد. این مفهوم در حوزه‌های مختلف از جمله قراردادهای خرید و فروش، اجاره، ساخت و ساز، و تولید کالاها و خدمات به کار می‌رود.
عوامل مهم در خیار عیب عبارتند از
مراتب و نوع عیب
برای استفاده از خیار عیب، نوع و شدت عیب باید مورد ارزیابی قرار گیرد. آیا عیب به گونه‌ای است که می‌تواند از کارایی کلی کالا یا خدمت تأثیر بگذارد یا خیر؟
مهلت زمانی
از طرفی، طرفی که قرارداد را منعقد کرده است، باید در مدت زمان مشخصی که به او داده شده، از خیار عیب استفاده کند. در غیر این صورت، حق خیار عیب ممکن است باطل شود.
آگاهی از عیب
اگر طرفی که از خیار عیب استفاده میکند، از وجود عیب قبل از قرارداد آگاهی داشته باشد و با این وجود قرارداد را منعقد کرده باشد، حقوق او ممکن است محدود شود یا از بین برود.
نتیجتاً، خیار عیب یک ابزار مهم در حقوق تعهدات است که به طرف‌های قرارداد اجازه می‌دهد تا در صورت وجود عیب یا نقص در کارایی یا کیفیت، تصمیم‌گیری کنند. این امر به تنهایی به تعادل بین منافع طرف‌های قرارداد کمک میکند و از وقوع اختلافات بیشتر جلوگیری میکند.
.jpg)
نتیجتاً، خیار عیب یک ابزار مهم در حقوق تعهدات است که به طرف‌های قرارداد اجازه می‌دهد تا در صورت وجود عیب یا نقص در کارایی یا کیفیت، تصمیم‌گیری کنند. این امر به تنهایی به تعادل بین منافع طرف‌های قرارداد کمک میکند و از وقوع اختلافات بیشتر جلوگیری میکند.
سوالات متداول
خیار عیب چیست؟
در صورت معیوب بودن مورد معامله خریدار حق برهم زدن معامله را خواهد داشت که به این حق فسخ، خیار عیب گفته میشود.
آیا خیار عیب فوری است؟
بله خیار عیب فوری است یعنی به محض آگاهی از عیب پنهان در مورد معامله در زمان عقد باید نسبت به اعمال خیار عیب اقدام نمود.
آیا امکان اسقاط خیار عیب وجود دارد؟
بله اسقاط خیار عیب ممکن است ضمن معامله در قالب شرط ضمن عقد یا به صورت صریح یا ضمنی بعد از انعقاد معامله صورت گیرد.
نظرات
ارسال نظر