تاخیرات پیمانکاری یا خسارت تاخیر در تحویل پروژه از جملاتی بسیار آزار دهنده برای پیمانکاران پروژه های عمرانی می باشد ما در گروه حقوقی آساک به این محتوا که توسط وکیل پیمانکاری نوشته شده به بررسی این موضوع می پردازیم.
سوالاتی که در این حوزه مطرح می باشد این است که لایحه تاخیرات چیست؟ چگونه لایحه تاخیرات بنویسیم؟ بخشنامه تاخیرات مجاز پیمانکار چیست؟ تاخیرات مجاز و غیرمجاز پیمانکار چه تبعاتی دارد؟ تاخیرات مجاز و غیرمجاز پیمانکار چه تبعاتی دارد؟ قراردادهای پیمانکار و کارفرما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. این قراردادها برای انجام پروژه‌های عمرانی، صنعتی و موارد دیگر تنظیم می‌شوند.

تاخیرات مجاز و غیرمجاز در قرارداد پیمانکاری

تاخیرات مجاز و تاخیرات غیرمجاز یکی از عواملی است که در قرارداد پیمانکاری باعث طرح دعاوی پیمانکاری می شود. تاخیر در انجام پروژه واقعیتی است که در بیشتر قراردادهای پیمانکاری اتفاق میفتد. رسیدگی به تاخیرات مجاز و غیرمجاز مباحثی است که همیشه بین کارفرما، مشاور و پیمانکار بحث برانگیز بوده است.
لایحه تاخیرات
لایحه تأخیرات یک سند حقوقی است که پیمانکاران به کارفرما ارائه می‌دهند تا دلایل تأخیرات در اجرای پروژه‌ها را توضیح دهند. این لایحه به منظور دفاع از حقوق پیمانکار و درخواست تمدید زمان پروژه بدون جریمه ارائه می‌شود. عواملی مانند تغییرات در نقشه‌ها، شرایط غیرمترقبه، یا مشکلات تأمین منابع ممکن است منجر به تأخیرات شوند. لایحه تأخیرات شامل مدارک و مستندات مربوط به هر تأخیر، مدت زمان آن و دلایل دقیق می‌شود. کارفرما پس از بررسی لایحه، تصمیم می‌گیرد که درخواست پیمانکار را تأیید یا رد کند.

تاخیرات مجاز پیمانکار

تاخیرات مجاز پیمانکار به تاخیراتی اطلاق می‌شود که به دلایل خارج از کنترل پیمانکار رخ داده و مورد تأیید کارفرما و مهندس مشاور قرار می‌گیرد. این تاخیرات ممکن است به علت عواملی مانند تغییرات اساسی در نقشه‌ها و مشخصات فنی، شرایط جوی غیرعادی، تأخیر در تحویل مصالح یا عدم دسترسی به محل کار باشد. در این موارد، پیمانکار مجاز به تمدید زمان پروژه بدون جریمه می‌شود. میزان این تاخیرات و شرایط آنها معمولاً در قرارداد و قوانین حاکم بر پروژه تعریف می‌شود و نیازمند مستندسازی دقیق است.

نمونه نامه اخطار به پیمانکار بدلیل تاخیر در عملیات اجرایی

موضوع: اخطار به پیمانکار بابت تأخیر در عملیات اجرایی
پیمانکار محترم،
با توجه به تأخیرات به وجود آمده در عملیات اجرایی پروژه [نام پروژه] و عدم رعایت زمان‌بندی توافق‌شده در قرارداد، بدین‌وسیله به شما اخطار داده می‌شود که اقدامات لازم جهت تسریع در انجام فعالیت‌ها را فوراً انجام دهید. در صورت ادامه تأخیرات بدون دلیل موجه، کارفرما حق دارد مطابق با مفاد قرارداد نسبت به اعمال جرایم و یا فسخ قرارداد اقدام نماید. لطفاً در اسرع وقت برنامه‌ زمان‌بندی جدید و توضیحات خود را ارائه نمایید.
با احترام،
[نام کارفرما/شرکت]
[تاریخ]
[شماره قرارداد/پروژه]

ابلاغ دستور کار به پیمانکار

بخشنامه تاخیرات مجاز

تعطیلی کارگاه در شرایط عمومی پیمان

تاخیرات در شرایط عمومی پیمان

اخطار قراردادی به پیمانکار

نمونه لایحه تاخیرات پروژه

تعریف تاخیرات قرارداد پیمانکاری

افزایش مدت زمان یک فعالیت را با توجه به مدت زمان برنامه ریزی شده را تأخیر گویند ، که این افزایش مدت زمان می تواند به دلایل متفاوت و موارد غیر قابل پیش بینی در طول اجرای پروژه رخ دهد. به طور کلی تأخیرات در پروژه به دو دسته کلی تأخیرات مجاز و تأخیرات غیر مجاز تقسیم بندی می شوند.

تأخیر در قراردادهای پیمانکاری

قراردادهای پیمانکاری ساخت و نصب معمولاً حاوی مقررات دقیقی در مورد مدت زمان اجرا و زمان‌بندی بخش‌های مختلف پروژه هستند. هنگامی که اقدامات انجام شده توسط پیمانکار یا کارفرما، به صورت مشترک یا منفرد، منجر به عدم اتمام پروژه در زمان تعیین شده در قرارداد یا زمان توافق شده می‌شوند، موجب وقوع تأخیر می‌شوند.

دو روش تعیین مدت در قراردادهای پیمانکاری وجود دارد:

تعیین تاریخ مشخص برای پایان کار و ذکر آن در قرارداد:

در این روش، تاریخ دقیقی برای پایان پروژه تعیین می‌شود و این تاریخ به صراحت در قرارداد ذکر می‌شود. پیمانکار ملزم به تحویل پروژه در این تاریخ است. اگر پروژه در این مهلت به پایان نرسد، پس از این تاریخ معمولاً مسائلی مانند جریمه و تأخیرها معین می‌شوند.
تعیین دوره زمانی مشخصی از تاریخ شروع پروژه یا تاریخ نافذ شدن قرارداد:
در این روش، مدت زمان مشخصی از تاریخ شروع پروژه یا تاریخ اجرای قرارداد به عنوان مدت معین برای اتمام پروژه تعیین می‌شود. این مدت ممکن است با توجه به خصوصیات پروژه و مطالبات قرارداد متغیر باشد.
تأخیر در این قراردادها می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، مانند تأخیر در تأمین مواد، مشکلات فنی، تغییرات در زمان‌بندی، یا شرایط آب و هوایی نامناسب. در صورت وقوع تأخیر، قراردادها معمولاً مفصل مقررات و جزئیات مربوط به مدت تأخیر و روش‌های تعویض خسارات مرتبط با آن را تعیین می‌کنند. این امور معمولاً با هدف حفظ حقوق هر دو طرف پیمانکار و کارفرما در قراردادهای پیمانکاری مورد توجه قرار می‌گیرند.

تاخیرات مجاز قرارداد پیمانکاری

تأخیرات مجاز، تأخیراتی هستند که براساس حوادث و موارد غیر قابل کنترل و خارج از قصور پیمانکاران رخ می دهد، مانند: حوادث قهریه (سیل، زلزله و…)، تغییر در محدوده اجرای پروژه از سوی کارفرما ، تعطیلی کارگاه به دلیل اعتصاب کارگران، تأخیر در تعهدات کارفرما (تأخیر در تحویل زمین، تأخیر در تأمین متریال تعهدی کارفرما) و …در صورتیکه تأخیرات مجاز شمرده شوند، به میزان مدت تأخیر مجاز، زمان پروژه (قرارداد) تمدید می شود. این نوع از تأخیرات با توجه به ماهیتشان علاوه بر تمدید مدت زمان پروژه، می توانند بصورت مالی، قابل جبران باشند به عبارت دیگر خسارت مالی به وجود آمده ناشی از این نوع تأخیرات توسط کارفرما به پیمانکار پرداخت می شود. تشخیص این موضوع که چه نوع تأخیراتی در این دسته قرار می گیرند معمولاً در توافق اولیه و در متن قرارداد ذکر می شود.

تاخیرات غیرمجاز قرارداد پیمانکاری

تأخیرات غیرمجاز، تأخیراتی هستند که بر اساس قصور پیمانکار در اجرای پروژه رخ می دهد، مانند کمبود نیروی انسانی و ماشین آلات، عدم تأمین به موقع تجهیزات و متریال در تعهد پیمانکار، استفاده از تجهیزات و ماشین آلات کم بازده و …با وقوع چنین تأخیراتی در پروژه، خسارت ناشی از آن بر عهده پیمانکار می باشد.

تاخیرات مجاز و تمدید پیمان

تاخیرات مجاز به دلیل فاکتورهای خارج از کنترل کارفرما و پیمانکار به وجود میاید. پیمانکار در شرایط ذیل در صورت بروز تأخیرات دارای حق تمدید مدت پیمان می باشد و مشمول جرایم تأخیر نمی شود. همچنین دلایل تأخیرات در تکمیل کار ناشی از دلایل پیش بینی نشده خارج از کنترل پیمانکار و بدون خطا و قصور وی به وجود آید. پیمانکار ظرف مدت ۱۱ روز از آغاز تأخیرات (مگر اینکه توسط مسئول عقد قرارداد تمدید شود)، کارفرما را از دلایل تأخیرات کتباً مطلع می نماید. کارفرما بایستی از حقایق و میزان تأخیرات مطمئن شود. در صورتی که به نظر وی، یافته ها حاکی از صحت و اطمینان از این اعمال باشند، زمان تکمیل کار بایستی تمدید شود. دلایل و یافته های کارفرما بایستی جامع و قطعی برای طرفین تلقی شوند. طرفین نه تنها بایستی حوادث مشمول تعریف فورس ماژور را شناسایی کنند، بلکه باید ریسک حوادث فورس ماژور را متحمل شوند.

تاخیرات غیرمجاز قرارداد پیمانکاری

تأخیراتی هستند که بر اساس قصور پیمانکار یا کارفرما در اجرای پروژه رخ میدهد. با وقوع چنین تأخیراتی در پروژه، خسارت ناشی از آن بر عهده طرف مقصر خواهد بود. در نتیجه اشتباه در عملکرد، عوامل درگیر در طرح تأخیرات غیر موجه را میتوان به ترتیب ذیل تقسیم بندی کرد:

تأخیر پیمانکار موارد قصور پیمانکار مذکور در ماد ه ۲۶ شرایط عمومی پیمان شامل موارد ذیل است:

تاخیر در:

• تحویل گرفتن کارگاه از جانب پیمانکار بیش از مهلت تعیین شده در بند (ب) ماده ۲۲ شرایط عمومی پیمان
• ارائه برنامه زمانی تفضیلی به مدت بیشتر از نصف مهلت تعیین شده برای تسلیم آن
• تجهیز کارگاه برای شروع عملیات موضوع پیمان بیشتر از نصف مدت تعیین شده در بند (ج)ماده ۲ موافقتنامه. فسخ پیمان در این حالت در صورتی مجاز است که کارفرما قسمتی از پیش پرداخت را که باید بعد از تحویل کارگاه پرداخت کند. پرداخت کرده باشد.
• شروع عملیات موضوع پیمان بیش از یک دهم مدت اولیه پیمان یا دو ماه هر کدام که کمتراست
• اتمام هر یک از کارهای پیش بینی شده در برنامه زمانی تفصیلی بیش از نصف مدت تعیین شده برای آن کار با توجه به ماده ۳۱ شرایط عمومی پیمان
• اتمام کار به مدت بیش از یک چهارم مدت پیمان با توجه به ماده ۳۱ شرایط عمومی پیمان
• عدم شروع کار پس از وضع وضعیت قهری موضوع ماده ۲۳ شرایط عمومی پیمان و ابلاغ شروع کار از سوی کارفرما

تأخیر پیمانکار

• بدون سرپرست گذاشتن کارگاه یا تعطیل کردن کار بدون اجازه کارفرما بیشان از ۱۵ روز
• عدم انجام دستور مهندس مشاور برای اصالح کارهای انجام شده معیوب طبق بند (د) ماده ۳۲ شرایط عمومی پیمان
• انحلال شرکت پیمانکار
• ورشکستگی پیمانکار یا توقیف ماشین آلات و اموال پیمانکار از سوی محاکم قضایی به گونه ای که موجب توقف یا کندی پیشرفت کار شود
• تأخیربیش از یک ماه در پرداخت دستمزد کارگران طبق بند (و) ماده ۱۷ شرایط عمومی پیماندر صورتیکه ثابت شود که پیمانکار برای تحصیل پیمان یا اجرای آن به عوامل کارفرما، حق العمل، پاداش یا هدایایی داده است یا آنها یا واسطه های آنها را در منافع خود سهیم کرده است. مطابق با بند (ب) این ماده، کارفرما، در صورت تحقق دو شرط زیر مکلف به فسخ قرارداد است.
• واگذاری پیمان به شخص ثالث پیمانکار مشمول ممنوعیت قانونی ماده ۲۲ شرایط عمومی پیمان شود، به استثنای حالت پیش بینی شده در بند (ب) آن برای شمول ماده ۲۲ شرایط عمومی پیمان، اگر پیمانکار برای تکمیل کارها در زمان تعیین شده ناتوان باشد، وی باید مبلغ جبران خسارت فرض شده را برای دوره بین تاریخ موعد تکمیل بیان شده و زمان اساسی تکمیل بپردازد. مبلغ خسارتهای تأخیر یاد شده تنها بدهی پیمانکار بابت چنین قصوری است. جبران این خسارتها، تعهدهای پیمانکار را نسبت به تکمیل کارها یا دیگروظایف، تعهدها، یا مسئولیت هایی که طبق پیمان ممکن است به عهده وی باشد کاهش نمی دهد.

لایحه تاخیرات

وقتی یک پیمانکار پروژه ای را آغاز می کند، مدت اتمام آن طبق موافقت نامه مشخص است. مثلا در پیمان قید می شود مدت پروژه ۲۵ ماه می باشد. اما در پایان پروژه پیمانکار متوجه این می شود که نمی تواند در زمان مشخص شده پروژه را تحویل کارفرما دهد. بر این اساس لایحه تاخیراتی ارائه می دهد، که در آن علل تاخیر پروژه توضیح داده شده است. پیمانکار با ارائه مدارک مورد نیاز تلاش بر این دارد که تاخیرات رخ داده، مجاز شناخته شود.

عوامل تاثیر گذار در تاخیر پروژه

در قرارداد پیمانکاری، عواملی در تاخیر پیمان موثر هستند که شامل موارد ذیل است:

• نامه دستور توقف کار، تعلیق و تعطیلی کارگاه توسط کارفرما یا مشاور
• گزارشات روزانه (شرایط نامساعد جوی) ، گزارش سازمان هواشناسی
• نامه درخواست ابلاغ نقشه یا دستور کار توسط پیمانکار به مشاور
• مرقومه ابلاغ نقشه ها یا دستور کارها توسط مشاور
• نامه درخواست تأیید ابلاغ قیمت جدید

تبعات تاخیرغیرمجاز برای پیمانکار

تاخیرات غیرمجاز در اجرای پروژه پیمانکاری، دارای تبعات به شرح ذیل می باشد:

• فسخ پیمان طبق ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان و تبعات آن طبق ماده ۴۷ شرایط عمومی پیمان
• اعمال جریمه تاخیرات طبق ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان
• پرداخت هزینه های بیمه در مدت غیرمجاز طبق ماده ۲۱ شرایط عمومی پیمان
• تغییرات در شاخص دوره انجام کار و ضریب تعدیل صورت وضعیت های تعدیل پیمانکار
• از دست رفتن اعتماد کارفرما برای بستن قراردادهای ترک تشریفات و مناقصه محدود
• از دست رفتن اعتبار پیمانکار در بین کارفرماها برای کارهای مشابه

موارد قابل قبول در تاخیر اجرای پروژه

• در صورتی که طبق بندهای الف و ج ماده ۲۹ شرایط عمومی پیمان، مبلغ پیمان تغییر کند.
• بند الف) در ضمن اجرای کار، ممکن است مقادیر درج شده در فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان تغییر کند. تغیر مقادیر به وسیله مهندس مشاور محاسبه می شود و پس از تصویب کارفرما به پیمانکار ابلاغ می شود. پیمانکار با دریافت ابلاغ تغییر مقادیر کار، موظف به انجام با نرخ پیمان است، به شرط آنکه مبلغ ناشی از تغییر مقادیر کار، از حدود تعیین شده در زیر بیشتر نشود. افزایش مقادیر باید در چارچوب موضوع پیمان به پیمانکار ابلاغ شود. اگر نرخ پیمان مشمول تعدیل آحاد بها باشد، برای محاسبه افزایش مبلغ پیمان به سبب قیمت های جدید، ابتدا قیمت های جدید به مبنای نرخ پیمان تبدیل می شود و سپس ملاک محاسبه قرار می گیرد.
• جمع مبلغ مربوط به کاهش مقادیر و حذف آن ها نباید از ۲۵ درصد مبلغ اولیه پیمان بیشتر شود.
• هرگاه به دستور کارفرما یا مهندس مشاور نقشه های اجرایی یا مشخصات فنی تغییر اساسی کند.
• هرگاه کارفرما در تحویل کارگاه، ابلاغ دستور کارها یا نقشه و تحویل مصالحی که تهیه آن ها به عهده او است تاخیر کند. تاخیر ابلاغ دستور کارها و نقشه ها به شرطی شامل این بند می شود که پیمانکار با توجه به برنامه زمانی تفصیلی، آن ها را از مهندس مشاور درخواست کرده باشد.
  

بخشنامه تاخیرات مجاز و غیر مجاز پیمانکار

• اگر در تحویل مصالحی که فروش آن ها لزوماً باید با حواله کارفرما صورت گیرد تاخیر ایجاد شود به شرطی که پیمان کار با توجه به برنامه زمانی تفصیلی برای تهیه آن ها به موقع اقدام کرده باشد.
• درموارد حوادث قهری و همچنین در موارد مربوط به کشف اشیای عتیقه و آثار تاریخی که در مواد ۲۶ و ۴۳ پیش بینی شده است.

ماده ۲۶ شرایط عمومی پیمان

کشف آثار تاریخی و اشیای عتیقه:

هرگاه در حین اجرای پروژه اشیای عتیقه و یا آثار تاریخی در محل کار پیدا شود، پیمان کار باید سریعا از طریق مهندس مشاور کارفرما را مطلع سازد. کارفرما نیز شرایط نگهداری یا انتقال اشیا را مهیا می سازد. هر گاه اجرای این ماده باعث توقف پروژه و یا تعطیلی آن شود، طبق ماده ۴۹ رفتار می شود.

ماده ۴۳ شرایط عمومی پیمان

بخشنامه تاخیرات مجاز و غیر مجاز پیمانکار

ماده ۴۹ شرایط عمومی پیمان

کارفرما می تواند در مدت پیمان، اجرای کار را برای یکبار و حداکثر سه ماه معلق کند، در این صورت باید مراتب را با تعیین تاریخ شروع تعلیق به پیمانکار اطلاع دهد. در مدت تعلیق، پیمانکار مکلف است که تمام کارهای انجام شده، مصالح و تجهیزات پای کار، تاسیسات و ساختمان های موقت را بر اساس پیمان به طور شایسته، حفاظت و حراست کند. در صورتی که قوانین و مقررات جدیدی وضع شود که در تغییر مدت اجرای کار موثر باشد.

• هرگاه کارفرما نتواند تعهدات مالی خود را در موعد های درج شده در اسناد و مدارک پیمان انجام دهد.
• موارد دیگری که به تشخیص کارفرما خارج از قصور پیمانکار باشد.
  

وکیل متخصص امور پیمانکاری گروه حقوقی آساک

اگر پیمانکاری هستید که موفق به وصول مطالبات خود نشده اید و کارفرما با وجود مذاکرات و درخواست های شما همچنان از پرداخت مطالباتتان خودداری می کند، برای رسیدن به حق و حقوق قانونی خود با وکیل پایه یک دادگستری مشورت نمائید.

سئوالات و مشکلات حقوقی خود در مورد قراردادهای پیمانکاری، دعاوی پیمانکاری، تعلیق پیمان، فسخ پیمان، تعدیل پیمان و... با مشاور حقوقی آساک تلفنی یا در واتساپ مطرح نمائید.